Çocuklarda ses kısıklığı(disfoni) veya daha doğru bir söylemle ses bozukluğu farklı yaş gruplarında farklı sebepler nedeniyle ortaya çıkar. Yeni doğan ve bebeklik dönemindeki ses bozukluklarında genellikle doğumsal bir anomali veya doğum travmaları sebep olarak karşımıza çıkarken, okul çağı çocuklarında kronik ses kısıklıklarıda ses teli nodülleri ve reflü ilk akla gelen sebeplerdir.
Ses kısıklığı (disfoni) nedir?
Seste anormal değişikliklerin olması ses kısıklığı (disfoni) olarak tanımlanır. Bu değişiklikler ses tellerinde meydana gelen bozukluklar nedeniyle ortaya çıkar. Ses kısıklığı kısa süreli (akut ) veya uzun süreli (kronik ) olarak görülebilir. Akut ses kısılmalarında sebep genellikle bir üst solunum yolu enfeksiyonuna bağlı ses tellerindeki bölgesel iltihaplanma (akut larenjit) sonucunda gelişirken, kronik ses kısıklıkları ise çoğunlukla fonksiyonel problemlere bağlı olarak oluşur.
Bebeklerde ses kısıklığı / ses değişilikleri sebepleri
Yeni doğan dönemindeki bebeklerde ses bozuklukları olması doğumsal bir anomali veya doğumda gelişmiş bir travmaya bağlı problemleri akla getirir. Gırtlak yapısındaki anormal gelişim veya doğum travmalarına bağlı ses teli felci gibi durumlarda boğuk sesle ağlama, beslenme güçlükleri, solunum sıkıntısı şeklinde kendini gösterir ve tanısında endoskopik yöntemle gırtlağın muayenesi gerekir. Bebeklerde görülen gırtlak anomalileri arasında; gırtlak kıkırdak yapısındaki kıkırdakların tam gelişmemesi (laringomalazi), ses teli felçleri (vokal kord paralizisi), gırtlağın ses telleri altındaki bölümünün darlığı (subglottik stenoz), gırtlakta anormal damarsal yapıların bulunması (subglottik hemanjiom), anne karnında gırtlak boşluğunun tam oluşamayarak ince perdesel yapıların var olması (laringeal veb) ve gırtlak içinde doğumsal kistlerin var olması (laringeal kist) sayılabilir. Bu anomalilerin hepsinin tanısında gırtlağın endoskopik incelemesinin önemi büyüktür. Her bir anomalinin tedavisi farklılık gösterir. Solunum sıkıntısı ve beslenme bozuklukluğu olmadığı taktirde bu hastalıkların bir kısmında tedavi sadece takip ile hastalığın gerilemesinin beklenmesidir. Solunum ve beslenme sıkıntısı olan hastalarda ise cerrahi tedavi söz konusu olur.
Ses kısıklığının başlıca sebepleri nelerdir?
Okul çağı(kreş ve anaokuku dönemi dahil) çocuklarında gördüğümüz kronik ses kısıklığı sebeplerinin başında ses teli nodülleri (vokal nodül) gelir. Ses teli nodüllerinin en sık sebebi çocuğun yüksek sesle konuşma ve çoğu zaman bağırma alışkanlığının olmasıdır. Ses tellerinin endoskop ile muayenesinde nodüllerin görülmesi ile tanı koyulur. Genellikle konuşurken bile yüksek sesi tercih eden bu çocukların tedavisinde en önemli nokta çocuğa ses hijyenini öğretmekten geçer. Gerekli durumlarda ses terapisi verilerek tedavi edilirler.
Sesin kötüye kullanımı ayrıca ses tellerinde nodül dışında kist ve polip gibi diğer yer kaplayan oluşumlara da yol açabilmektedir. Bu hastalıkların gerek tanı gerekse nodülden ayrımının yapılması yine endoskopik muayene, bazen gerekli hallerde stroboskopik inceleme ile yapılır. Polip ve kist gibi durumlar çocularda ses teli nodüllerine oranla daha az sıklıkta görülür ve cerrahi tedavileri gereklidir.
Akut larenjit en sık gördüğümüz akut ses kısıklığı sebebidir. Bir üst solunum yolu enfeksiyonu olan akut larenjitte sebep üst solunum yolu enfeksiyonuna sebep olan mikropların gırtlak yapılarını tutması ile olur, ses tellerinde oluşan ödem seste kısılmaya sebep olur. Tedavisinde soğuk buhar, ödem geriletici ilaçlar ve doktor tarafından bakteriyel bir enfeksiyondan şüphelenilip gerekli görüldüğü taktirde antibiyotikler kullanılır. Ses telindeki ödemin gerilemesi için ses istirahati iyileşmeyi hızlandıracaktır.
Bir diğer çocukluk çağı kronik ses kısıklığı sebebi de reflüdür. Mide içeriğinin ses tellerine kadar ulaşması, ses tellerinde tahrişe sebep olarak ses kısıklığı yapar. Bu hastalarda ek olarak, ağız kokusu, sürekli yutkunma, kronik gıcık öksürüğü gibi ek belirtiler de görülebilir. Tanısında yine endoskop ile gırtlağın muayenesi bize yol göstericidir. Tedavide öncelikle diyet ve yaşam değişklikleri, tedavi alınamaz ise ilaç tedavileri denenir.
Mutasyonel falsetto (puberfoni) nedir?
Mutasyonel falsetto ergenlik çağındaki erkek çocuklarında gördüğümüz bir ses problemidir. Ergenlik döneminde büyüme ve hormonların etkisiyle solunum, ses ve rezonans organları gelişmeye, bu nedenle sesin perde ve kalitesi değişmeye başlar. Bu değişiklikler erkek çocuklarında kız çocuklarına oranla çok daha belirgindir. Gırtlak yapısında herhangi bir sorun olmamasına rağmen ses kalınlaşmayıp ince kalabilir. Ergenlik dönemine giren çocuk gırtlak yapısı değişmesine rağmen sesini yüksek perdeden kullanmaya devam eder, bu ses değişikliği problemine mutasyonel falsetto edenilir. Hasta genellikle sesinin çocuk sesi gibi çıkmasından, konuşurken incelmesinden şikayet eder. Tedavisinde ses terapisi kullanılır. Çoğu hastada tek seanslık terapi bile yeterli olmaktadır.
Çocuklarda ses kısıklığı durumunda ne zaman bir hekime başvurulmalıdır?
- Ses kısıklığının 2 haftadan uzun sürmesi durumunda vakit kaybetmeden uzman bir hekime başvurulmalıdır.
Çocuklarda ses kısıklığının tedavisi nasıldır?
Çocuklarda ses kısıklığı tedavisinde; öncelik sebebin bulunmasıdır. Sebebe yönelik tedaviler çoğunlukla sorunu çözecektir. Viral bir enfeksiyonda, ses istirahati, ödem gidericiler yeterli olurken reflü tespit edilen bir hastada çoğu zaman diyet ve yaşam tarzı değişiklikleri yeterli olacaktır.
Ses teli nodülü gibi bir sebep saptandığında ise davranışsal yaklaşımlar ile çocuğun sesini kullanma alışkanlıkları değiştirilmeli, yetersiz olduğu durumlarda ise ses terapisine başlanmalıdır.
